Verpleegstersmoord

Met enige regelmaat melden media dat een verpleegkundige zijn of haar patiënt om het leven heeft gebracht. Vaak gaat het daarbij om meerdere slachtoffers en meestal krijgt zo’n misdrijf veel aandacht in de pers. Het vakblad Nursing besteedde er in  het nummer van 1 september 2017 zelfs een artikel aan. Hierin worden de moorden, gepleegd door 6 verpleegkundigen uit diverse landen, behandeld.

Verpleegkundigen als slachtoffer

Het omgekeerde gebeurt natuurlijk ook. Verpleegkundigen die om het leven worden gebracht. Het meest recente voorbeeld is de moord in 2015 op verpleegkundige L. van der G. te Waalwijk. In de meeste gevallen gaat het hierbij om moord in de relationele sfeer. Dat laatste was niet het geval bij de moord in 1930 op verpleegster Tini Koperberg. Zij was een willekeurig slachtoffer. Over het aantal vermoorde verpleegkundigen in Nederland is geen systematische informatie beschikbaar is, maar dit drama in 1930 kon rekenen op enorme belangstelling van de pers.

Tini en Annie, 2 vriendinnen

De 21-jarige Catharina Helena (Tini) Koperberg, leerling-verpleegster in het ziekenhuis te Velp, was op 27 februari 1930 op bezoek bij haar vriendin Annie Boerwinkel. Annie was leerling-verpleegster in Utrecht en logeerde bij haar moeder in Bennekom. De vriendinnen besloten deze gezellige dag af te sluiten met een boswandeling. Het was die dag fris, maar de zon scheen en beide verpleegsters hadden elkaar nog genoeg te vertellen. In de omgeving van de Breukelderweg in Bennekom ging het mis. Een onguur uitziende man, zoals de pers hem later omschreef, overviel de beide verpleegsters en deed een poging hen te verkrachten. Er ontstond een worsteling. Onder hevig geschreeuw probeerde Tini Koperberg de man van haar vriendin af te trekken. In woede ontstoken trok hij een dolk en stak Tini Koperberg met meerdere messteken dood. Annie Boerwinkel, ook flink gewond, vluchtte en wist een jachtopziener te waarschuwen.

Beroering in het land

In Bennekom en Ede was de moord op verpleegster Tini Koperberg het gesprek van de dag. Maar niet alleen daar, in het hele land ontstond enorme beroering. Honderden mensen bezochten de plek des onheils. Het was nu zaak om de moordenaar te vinden. Verpleegster Annie Boerwinkel was daarbij de enige en belangrijkste getuige. De politie organiseerde meteen een klopjacht met honden. Ook de assistentie van de marechaussee en van 120 nabijgelegen militairen leverde aanvankelijk niets op. Op diverse plaatsen in het land werden slordig uitziende mannen, vaak daklozen, willekeurig opgepakt en ten onrechte aangezien voor de dader. De Nederlandse pers volgde de zoektocht naar de dader op de voet. De Edesche Courant, de Nieuwe Leidse Courant, de Alkmaarsche Courant en De Telegraaf, om er maar een paar te noemen, publiceerden dagelijks over ‘Het drama te Bennekom’ en over de onveiligheid op de Veluwe. Zolang de dader niet gevonden was, sloten mensen hun huizen extra af en werden kinderen binnengehouden. De onrust was groot.

De moordenaar

Pas nadat de gemeente Bennekom een beloning van 500 gulden had uitgeloofd en de gemeente Arnhem dit bedrag met nog eens 500 gulden had verdubbeld, kon een verdachte op 1 maart 1930 worden gearresteerd. Annie Boerwinkel herkende hem als de dader, maar viel tijdens de confrontatie flauw. De arrestatie en het proces dat volgde, vergden emotioneel veel van haar en het heeft lang geduurd voordat Annie weer de oude was. De aanhouding van de verdachte zorgde voor grote ophef, temeer daar hij stellig ontkende de dader te zijn. Hij werd bij zijn arrestatie bijna gelyncht door de menigte. ”Geef hem ons maar, wij zullen hem wel rechten”, joelde de menigte.

Volgens de kranten woonde de 35-jarige verdachte met vrouw en kind in Ede en was hij verkoper van breimachines. De aanklacht luidde dat hij verpleegster Koperberg onzedelijk had betast en met messteken om het leven had gebracht. In zijn huis vond de politie bebloede kleding en een net gewassen jas. De verdachte werd overgebracht naar de strafgevangenis in Rotterdam. Vier maanden later werd hij veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor moord en verkrachting. Het feit dat hij al eerder veroordeeld was geweest wegens aanranding van een jong meisje heeft zeker een rol gespeeld bij deze strenge straf. Levenslange gevangenisstraf was in de jaren ’30 in Nederland een zeldzaamheid en werd alleen toegepast bij moord met voorbedachte rade, hetgeen hier niet het geval was. De veroordeelde bleef echter ontkennen en ging in hoger beroep. Op 20 november 1930 kwam ook het Hof tot de veroordeling levenslang. In een laatste poging ging hij in cassatie, waar de Hoge Raad op 2 maart 1931 het cassatieberoep verwierp. De veroordeelde Edenaar zou nog een keer in het nieuws komen. Tijdens een buitengewoon verlof om zijn zieke vrouw te bezoeken wist hij zijn bewakers te overmeesteren en te ontsnappen. Hierna werd hij strenger bewaakt. Op 6 december 1955 overleed hij in de gevangenis.

De begrafenis van verpleegster Tini Koperberg

De moord op Tini Koperberg kwam hard aan in de hechte gemeenschap van het kleine ziekenhuis in  Velp. Leerling-verpleegsters deelden vaak 3 jaar lang lief en leed met elkaar. In het Tijdschrift voor Ziekenverpleging van 1930 beschreven haar vriendinnen Tini met de woorden: ’Trouw aan haar vriendinnen, trouw aan haar collega’s’, dat was Tini Koperberg. Trouw waren ook Tini’s vriendinnen. Met velen waren ze gekomen om Tini Koperberg op haar laatste tocht te begeleiden, in uniform.

De begrafenis vond plaats vanuit haar ouderlijk huis te Arnhem op 5 maart 1930. Aan weerskanten werd de zwart omfloerste rouwkoets, getrokken door 2 paarden, begeleid door de verpleegsters. Achter de koets reed een open wagen, bedolven met bloemen. Op de route naar de begraafplaats, hoogstwaarschijnlijk Moscowa, stonden de belangstellenden rijen dik. Rondom het graf stonden de familie, de verpleegsters  en vertegenwoordigers van de politie, die zelf ook een krans legden.

De massale belangstelling bij de begrafenis liet zien, hoe de moord op verpleegster Tini Koperberg de samenleving in beroering had gebracht.

Leestip: ‘Drama in the dailies: violence and gender in Dutch newspapers, 1880 to 1930, door E. C. Wilkinson. (online beschikbaar). In de gedigitaliseerde kranten tussen 1930-1940 staan berichten over de moord in Bennekom. Te raadplegen via Delpher