Zwijgende directrices
De Nederlandse verpleging stond in 1892 op zijn kop. Alles stond in het teken van het eerste landelijke congres voor verpleegkundigen, de ‘Samenkomst van Belangstellenden in Ziekenverpleging’.
Twee dames met lef
Een groots event, want zoiets had nog niet eerder plaatsgevonden en dat liet toch maar mooi zien hoe professioneel de verpleging al was. De achterstand met de rest van Europa leek met dit congres definitief ingehaald. Hoewel verschillende organisatoren de eer naar zich toe probeerden te trekken, kwam het idee voor dit congres van Anna Reynvaan en Jeltje de Bosch Kemper, twee dames met lef. Het doel van de Samenkomst was om meer eenheid te brengen in de opleiding en het examen van verpleegkundigen. Want dat was tot dat moment een rommeltje. Ieder ziekenhuis deed maar wat. Na uitgebreide voorbereidingen vond het verplegingscongres plaats op 4 en 5 oktober 1892 in Amsterdam. De collegezaal van het net geopende Wilhelmina-Gasthuis was tot de nok gevuld.
Het Wilhelmina Gasthuis, waar in 1892 de Samenkomst plaatsvond
Veel ‘frisogende zusters’
Hoewel de schattingen van het aantal aanwezigen bij de openingsceremonie opliepen tot 250, stonden officieel 175 deelnemers voor het congres geregistreerd. Een bonte variëteit aan organisaties, christelijk en neutraal, maar allen actief op het gebied van de ziekenverpleging in Nederland, waren bij elkaar. Die samenwerking van zoveel partijen maakte het congres zo bijzonder. Twee dagen lang wisselde men met elkaar van gedachten over urgente knelpunten in de ziekenverpleging. Directeuren van ziekenhuizen, geneesheren, predikanten en bestuurders van particuliere organisaties, maar ook politici en stedelijke bestuurders waren aanwezig.
Toch waren deze mannen van naam en faam niet de grootste publiekstrekkers. Veel meer ging de aandacht van de media uit naar de vele vrouwen, die in de zaal zaten. Directrices, adjunct-directrices, hoofdzusters en particuliere verpleegsters, allen waren ze aanwezig. Voor zover ze vrij hadden kunnen krijgen, waren ook de ‘gewone’ ziekenhuisverpleegsters van de partij. Van hen vielen vooral de ‘frisogende zusters’ uit het Wilhelmina Gasthuis op, die in hun blauwe uniformen de galerij kleurden. Veel verpleegsters droegen het voorgeschreven uniform uit hun eigen ziekenhuis en dat maakte een gezellige, bonte indruk. Maar dat kon lang niet iedereen bekoren. De medicus Nijhoff, die een van de sprekers op het congres was, dacht er anders over. Hij stelde in zijn verslag voor het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde vast, dat zo’n uniform “sommige zeer smaakvol, andere erg leelijk” stond.
Zwijgende directrices
Opvallend was ook dat het congres een vrouwelijke voorzitter had, namelijk Jeltje de Bosch Kemper. Hoewel dus een flink aantal leidinggevende vrouwen uit de verplegingswereld aanwezig was, valt op dat niet een van hen het woord voerde. Geen enkele directrice hield een lezing, zelfs Anna Reynvaan niet. Alle lezingen werden uitsluitend door toonaangevende artsen gehouden. En na de lezingen was er weliswaar een fel debat over de invulling van het verpleegstersberoep, over de opleidingseisen en over het examen, aan deze publiek discussie deden de aanwezige verpleegsters niet mee. Zonder f2,50 betaling, ook geen spreekrecht, had men bedacht. De voornaamste conclusies van deze bijeenkomst waren dan ook dat er meer samenwerking moest komen en meer eenheid in de verschillende opleidingen. Een geslaagd congres, zou je zo zeggen. De kranten jubelden het uit. Maar zou het met de professionalisering van het verpleegkundig beroep niet anders zijn gelopen als verpleegkundige directrices en verpleegkundigen zelf op dit congres hun wensen kenbaar hadden gemaakt?
Toch een gemiste kans, want meer dan een vorm van ‘aarzelende’ professionalisering was deze Samenkomst dan ook niet.
