Rie Bloem, de 3de dappere dame

De 15 Nederlandse draagsters van de Florence Nightingale Medaille mogen wel wat meer in de schijnwerpers staan. Daarom in dit Bulletin opnieuw een dappere dame, namelijk Rie Bloem uit Monnickendam. Bijzonder is dat zij de medaille postuum kreeg in 1947. Rie Bloem kwam om het leven tijdens gevechtshandelingen in 1944. Haar vader nam de medaille in ontvangst.

In de serie over de draagsters van de Florence Nightingale Medaille kwamen in eerdere Bulletins de verpleegkundigen Engelberts, Baas, Westerhof en Schipper aan bod. Hun leven geeft ons een beeld van de bijdragen die zij hebben geleverd aan de ontwikkeling van het verpleegkundig beroep. Wat hebben ze gedaan dat maakte dat ze de prestigieuze Florence Nightingale Medaille opgespeld kregen? Dan heb je iets betekend, dan ben je een dappere dame! De Nederlandse verpleging kent 15 verpleegkundigen die vanaf 1937 deze medaille hebben gekregen. Deze keer staat een hele bijzondere verpleegkundige centraal, Rie Bloem. Zij kreeg de medaille in 1947 postuum.

Naar het pensionaat

Maria Adriana Anna Bloem is geboren in Monnickendam in 1912. Ze groeide op in een hecht katholiek gezin met 11 kinderen, waarvan zij de oudste was. Het beroep van haar vader was anjoviszouter. Haar moeder, Maria Cornelia Kramer, was voor haar huwelijk de eerste vrouw die in Monnickendam in 1902 het onderwijzeresdiploma behaalde. Het gezin was in goede doen. Er was in een dienstbode in huis en de negen dochters bezochten allemaal een katholiek pensionaat waar hun opvoeding werd voltooid. Rie ging in 1924, twaalf jaar oud, naar het pensionaat ‘Mariakroon’ in Culemborg, waar ze huishoudvakken en allerlei praktische vakken kreeg, dit alles ter voorbereiding op een huwelijk. Zover kwam het niet.

Verpleegstersloopbaan

In 1931 begon Rie Bloem aan de opleiding voor verpleegkundige in het St. Jans Gasthuis in Hoorn. Deze zogenaamde inservice opleiding duurde drie jaar, waarbij ze de theorie en praktijk van de ziekenverpleging leerde. Tijdens die periode woonde Rie intern en in maart 1935 behaalde ze het diploma Ziekenverpleging A. Daarna volgde zuster Rie de route die veel verpleegkundigen na het A-diploma volgden, namelijk de kraam- en de wijkaantekening en daarna een paar jaar vrij om te doen wat je wilt, namelijk particulieren. Lekker weg van het strenge ziekenhuis. Op 1 januari 1939 startte zuster Rie als wijkverpleegkundige bij het Wit-Gele Kruis in Monnickendam. In die functie gaf ze als docente ook de cursus ‘Huishoudelijke Ziekenverpleging’. Op uitnodiging van een huisarts vertrekt zuster Bloem in 1941, – in de oorlog dus, – naar Boxmeer, waar ze gevraagd wordt een consultatiebureau voor zuigelingen en voor Tbc-bestrijding op de te zetten. Er heerste namelijk veel Tbc in de omgeving. Als district-huisbezoekster van het Wit-Gele Kruis pakte ze dit alles voortvarend aan en werd ze de drijvende kracht achter deze initiatieven ter verbetering van de volksgezondheid. In de tussentijd was ze ook nog gestart met de opleiding voor psychiatrieverpleegkundige, het zwarte kruis.

Een lege bladzijde

Vanaf 1 juli 1944 hield zuster Rie een dagboek bij, waardoor we ook zoveel over haar leven in deze oorlogsperiode weten. Daarin is te lezen hoe druk ze het had en hoe sociaal bewogen ze was, maar ook hoe vaak ze in zeer gevaarlijke situaties terecht kwam. Toen de Duitsers in september 1944 Venray bombardeerden werd de situatie voor de psychiatrische patiënten in de twee inrichtingen aldaar zeer bedreigend. Zo’n 4000 patiënten schuilden in de kelders onder vreselijke omstandigheden. In oktober moesten de inwoners van Venray verplicht vertrekken, waarbij zuster Bloem nauw betrokken was. Ze hielp de ouderen, zieken en gewonden. Het is ook tijdens een van deze evacuaties dat haar dagboek een lege bladzijde laat zien. Op weg naar een stervende vrouw was ze met de kapelaan en een militair in een open jeep waarschijnlijk in een vuurgevecht met de Duitsers betrokken geraakt. Het kan ook zijn dat ze op een landmijn zijn gestuit. Alle drie overleefden dit niet. De lichamen zijn door Engelse soldaten in een tijdelijk graf begraven. Na de oorlog is het lichaam van zuster Rie Bloem in 1945 herbegraven in Monnickendam.

Uitreiking Florence Nightingale Medaille

Op 18 juli 1947 reikte Prinses Juliana in Den Haag aan vijf dappere verpleegkundigen de Florence Nightingale Medaille uit. Vier dames waren aanwezig, vader Bloem vertegenwoordigde zijn overleden dochter. Aan deze feestelijke gebeurtenis was enig gedoe vooraf gegaan. Het verzoek van de familie Bloem om met meerdere gezinsleden, – Rie had immers veel broers en zussen,- naar de uitreiking te mogen komen, werd afgewezen. Daar viel niet over te onderhandelen. Dat moet een teleurstelling zijn geweest. De 74-jarige vader Bloem nam de medaille voor zijn dochter in ontvangst, terwijl Prinses Juliana de motivering van het ‘Internationale Rode Kruis’ voorlas: “wegens buitengewone moed en opofferende toewijding als verpleegster in oorlogstijd”.

Rie Bloem nu

De herinnering aan zuster Rie Bloem is nog springlevend, zowel in Monnickendam als in Boxmeer. In 1995 was er in de Kerk van Monnickendam een speciale vitrine met enkele objecten uit haar leven. In beide steden zijn straatnamen naar haar vernoemd en in beide steden wordt Rie Bloem geëerd als de Monnickendamse en Boxmeerse Florence Nightingale.

Literatuur

• Florence Nightingale Instituut: www.fni.nl
• ‘Opdat wij niet vergeten…”door Ds. C. A. E. Groot
• https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/13729/maria-adriana-anna-bloem
• Het Dagboek van zuster Rie Bloem