Een uniek schilderij

 

Op het nippertje! Nog net voordat het ter verkoop op de veiling werd aangeboden, kon ik dit schilderij aanschaffen. En het is niet zomaar een schilderij. Zittend achter haar bureau, ijverig aan het werk, heeft de schilder hier Lientje De Bussy Kruysse afgebeeld. Ze groeide uit tot een rolmodel voor de verpleging.

Lientje Kruysse (1858-1937), ook wel Lien of Line genoemd, kwam uit een gegoede Amsterdamse familie. Haar vader was apotheker en had zitting in de Commissie van Gasthuizen, die zich bezighield met de verbetering van het gasthuispersoneel. Zijn verhalen hebben ongetwijfeld diepe indruk gemaakt op de jonge Lientje. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze iets met verpleging wilde doen. De eerste serieuze opleiding voor vrouwen om verpleegster te worden, startte in 1879 en het duurde nog een aantal jaren voordat die opleiding echt een succes was. Zoals de meeste ouders van huwbare dochters waren ook de ouders van Lientje niet enthousiast over haar voornemen om verpleegster te worden. Wel mocht ze in 1886, inmiddels 28 jaar en de huwbare leeftijd ruim gepasseerd, als lerares naar Groot-Brittannië. Hier gaf ze in de zomermaanden les in Frans, Duits en muziek. Hier kwam ze ook in aanraking met de verpleging die vanwege de invloed van Florence Nightingale al veel verder was geprofessionaliseerd dan in Nederland.

Lientje Kruysse, een trotse verpleegster

Eenmaal terug in Nederland begon ze in het Academisch Ziekenhuis in Leiden met de opleiding, wat haar niet meeviel. Ze verruilde Leiden voor Edinburgh in Schotland waar ze werd toegelaten tot opleiding van de prestigieuze Queen’s Nurses en waar ze in 1894 het diploma haalde. Vooral de wijkverpleging trok haar. Eenmaal terug in Nederland richtte ze in Zwolle bij de Nederlandsche Protestantse Bond de wijkverpleging op naar Brits model. Ze droeg tijdens haar werk steevast het prachtige uniform van de Queen’s nurses.

Adjunct-directrice Kruysse

In 1896 kreeg Liente Kruysse de baan van haar leven aangeboden en volgde ze Anna Reynvaan op als adjunct-directrice van het Amsterdamse Wilhelmina Gasthuis. Drie jaar later legde ze met twee andere directrices het fundament voor de Nederlandsche Bond voor directrices en adjunct-directrices. En toen kwam het moment waarop de ongetrouwde Lientje vast niet meer had gerekend. Ze trouwde in 1904 met de Haarlemse uitgever en weduwnaar J. H. Cosquino de Bussy (1848-1917) en stopte met werken in het ziekenhuis. Haar betrokkenheid bij de ontwikkelingen in de verpleging bleef echter onverminderd hoog. Tijdens haar huwelijk schreef ze in 1910 het lesboek ‘Ziekenverpleging, Practische en Ethische wenken’. De inhoud zijn de uitgewerkte aantekeningen van de cursussen die zij aan leerling-verpleegsters gaf tijdens haar werkzame periode in het ziekenhuis. Het leerboek, gedrukt in de drukkerij van haar echtgenoot, was vanaf het begin een groot succes en heeft meerdere drukken gekend.

Het schilderij en de schilder

Het is in de functie van voorzitter dat zij afgebeeld staat op het schilderij, dat geschilderd én gesigneerd is door de kunstschilder Louis Jacques Goudman. Goudman is geboren in 1880 in Brussel en overleden in 1939 te Amsterdam. Hij schilderde veel portretten, altijd op doek en in de traditionele,19^e-eeuwse  sobere stijl. Zijn portretten tonen wat donker maar tegelijk mooi gedetailleerd, zoals ook bij dit portret van Lientje goed is te zien. Goudman schilderde Lientje in 1929, zoals de signering links boven aangeeft, waarschijnlijk in opdracht van het bestuur van de Bond. Ze is afgebeeld werkend aan haar bureau met naast haar een afbeelding van haar lesboek uit 1910. Het is een groot schilderij van 1m breed bij 1.30m hoog en nog in de originele lijst. Opvallend is dat Goudman hier een vrouw geschilderd heeft, terwijl bijna al zijn portretten mannen afbeelden. Zo schilderde hij vaak Amsterdamse artsen en hoogleraren. Vier portretten van bekende hoogleraren zijn nog in bezit van de Vrije Universiteit.

Ik heb me afgevraagd waarom Louis Goudman Lientje de Bussy-Kruysse geschilderd heeft. Zou het te maken kunnen hebben met het feit dat Goudman getrouwd was met Petronella Elbertine Bentstz, arts van beroep? Hoe dan ook, met een strenge blik kijkt Lientje dagelijks op mij neer en als ik omhoog kijk dan zie ik een verpleegkundig leider, een pionier, op wier schouders de verpleegkundige-van-nu staat,  al zijn ze zich daar niet altijd van bewust.