Een jarig vakblad

In 2020 staat er een modern opgeleide HBO-verpleegkundige aan je bed, zo was de belofte in 2015. Immers, met de invoering van het nieuwe opleidingsprofiel Bachelor Nursing brak er voor verpleegkundigen een nieuw tijdperk aan. Maar hoe bijzonder is dat eigenlijk? Wie de oude nummers van verpleegkundige tijdschriften erop naslaat, komt al snel tot de conclusie dat ‘opleiding’ voortdurend onderwerp van gesprek was. Vooral in het Maandblad voor Ziekenverpleging, opgericht in 1890 stond het thema ‘opleiding’ hoog op de agenda. Dit vakblad, nu TVZ. Verpleegkunde in Praktijk en Wetenschap bestaat in september 2020 al 130 jaar, een jubileum dus. 

De redactie bepaalt

Het eerste nummer van het huidige TvZ verscheen op 15 september 1890. Het tijdschrift, dat toen Maandblad voor Ziekenverpleging heette,  was vooral bedoeld om de ‘ziekenverpleging’ als nieuw werkterrein te promoten. Jeltje de Bosch Kemper, zelf geen verpleegster, en Anna Reynvaan namen het initiatief. De vierkoppige damesredactie, met daarin drie verpleegster, kwam onder toeziend oog van de artsen Gunning en Van Deventer te staan. Medici  hadden tot ver in de 20ste eeuw een belangrijke vinger in de pap als het om het redigeren van de inhoud ging. De grote belangstelling vanuit de medische beroepsgroep voor de ziekenverpleging was niet zo verwonderlijk. Ziekenhuisdirecties hadden er belang bij dat ‘hun’ verpleegsters een goede opleiding kregen. Verpleegsters woonden, leefden en werkten in het ziekenhuis. Ze kregen er een 3-jarige opleiding volgens het zogenaamde inservice-systeem, waarbij het ziekenhuis zowel opleider als werkgever was. Het Maandblad fungeerde daarbij als spreekbuis van het ziekenhuis. Medici hadden een duidelijke mening over het profiel van de verpleegster en publiceerden talloze artikelen over de opleiding in het Maandblad, dat vanaf 1913 het Tijdschrift voor Ziekenverpleging heette.

Verpleegkundigen aan het woord

Vanaf de Tweede Wereldoorlog kreeg de beroepsgroep meer grip op het eigen beroepsprofiel. Het Tijdschrift voor Ziekenverpleging, ondergebracht in een stichting, was vanaf 1947 in handen van de Federatie, koepel van beroepsorganisaties. Vanaf dat moment  was het thema ‘opleiding’ niet meer uitsluitend het aandachtsgebied van artsen, verpleegsters zélf publiceerden nu over hun opleiding. Om inspiratie op te doen reisden redactieleden naar het buitenland om te kijken hoe de opleiding daar georganiseerd was. Het grote verschil bleek de structuur van de opleiding: de inservice-opleiding in Nederland versus de ‘nursing schools’ in het buitenland. Vanaf de jaren ’60 begon ook in Nederland het debat over dagopleidingen, zij het aarzelend. Echter, de toenemende specialisatie van ziekenhuizen vereiste beter opgeleide verpleegsters en de inservice opgeleide verpleegster bleek hiervoor onvoldoende toegerust. In het Tijdschrift voor Ziekenverpleging laaide de discussie op. De uitkomst leidde tot een nieuwe Hbo-opleiding voor verpleegkundigen. In september 1972 gingen twee nieuwe opleidingen van start met een startsubsidie van 600.000 gulden: de Katholieke Hogere School voor Verpleegkundigen te Nijmegen en het Seminarium voor Gezondheidszorg te Utrecht. Vanaf dat moment was dit nieuwe type verpleegkundige niet meer weg te denken uit de Nederlandse gezondheidszorg.

Dynamisch beroep  

In de tweede helft van de 20^ste eeuw kwamen er steeds meer gespecialiseerde vakbladen. Daar was behoefte aan en daar was ook ruimte voor. En ook daar was ‘opleiding’ vaak een centraal thema. In 2015 stond de beroepsgroep opnieuw aan de vooravond van een ingrijpende verandering in de opleiding voor verpleegkundigen. Het verschil met de jaren ervoor was dat verpleegkundigen die noodzaak tot verandering zelf signaleerden. Dat was pure winst en bewijst maar weer eens dat de beroepsgroep niet statisch is, maar meebeweegt met vragen uit de samenleving. Dat is prachtig en noodzakelijk en het geeft aan hoe belangrijk zo’n vakblad is, al 130 jaar lang.